Is koper veilig voor het milieu?

In alle wateren op de wereld komt van nature koper voor. Hoewel hoge concentraties schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu, is koper een essentieel micronutriënt voor het leven en een bepaalde hoeveelheid is van essentieel belang voor het welzijn van dieren en tevens voor de mensheid.

Het gebruik van koper in antifoulings wordt eerst uitgebreid beoordeeld alvorens te worden goedgekeurd door de regelgevende instanties. Koper is toegestaan voor het gebruik in antifoulings, omdat de autoriteiten hebben vastgesteld dat koper in antifoulings, indien gebruikt zoals voorgeschreven, veilig is voor het milieu en voor de gebruikers.

Koper is een effectief en veilig antifouling ingrediënt. Het gebruik van koper in antifoulings heeft het daadwerkelijk mogelijk gemaakt dat tributyltin (TBT) volledig uit de markt is genomen. Dit is conform het Internationale Maritieme Organisatie (IMO) Verdrag, die volledig in werking is getreden in september 2008. De IMO heeft, bij de bespreking van het verdrag, verklaard dat een onderzoek had vastgesteld dat koper 1.000 keer minder schadelijk is dan TBT.

Koper is internationaal erkend en geregistreerd als een veilige en effectieve grondstof in antifoulings om aangroei van organismen te controleren, zoals bijvoorbeeld zeepokken, mosselen en kokerwormen. Er is op dit moment geen voorstel tot een verbod of beperking van het gebruik van koper door de IMO.

Op een wereldwijde schaal, is het kopergehalte in het aquatische milieu ten gevolge van antifoulings minuscuul en onbeduidend. Bijvoorbeeld; er is berekend dat met het huidige gebruik van koperhoudende antifoulings het meer dan 100.000 jaar duurt voordat het huidige niveau van koper in de wereldzeeën is verdubbeld, en deze verdubbeling zou nog steeds minuscuul zijn. Een andere bron van koper zijn leidingen zoals waterleidingen in huizen.

Op microschaal zijn er een klein aantal ingesloten omgevingen waar koper uit antifoulings kan bijdragen aan een hoger percentage van het totale aanwezige koperniveau. Echter, het totale kopergehalte in deze omgevingen moeten zeer hoog zijn voordat dit enig negatief effect op het milieu heeft. De overgrote meerderheid van de wateren in de directe omgeving van óf in de jachthavens zelf zullen geen problemen ondervinden door het gebruik van koperhoudende antifoulings.

Koper zal niet bio-accumuleren in het milieu, omdat organismen een bepaald mechanisme hebben om de hoeveelheid koper in hun lichaam te reguleren. Tevens zal de meerderheid van de koper snel ontgift zijn bij het verlaten van de verffilm.

Dit gebeurd op twee manieren; enerzijds doordat koper zich verbind met én binnendringt in vaste stoffen in het water (o.a. zand, grind) en tevens doordat koper zich zal verbinden met organische delen in het water. Koper is een zeer werkzaam bestanddeel in antifoulings om aangroei te bestrijden aangezien het een verhoogde concentratie van reeds in de natuur voorkomende koperdeeltjes aan de romp verbind. Dit heeft een afstotend effect waardoor de aangroei van organismen wordt tegengegaan. Na het volbrengen van deze taak wordt het ongevaarlijk zoals hierboven omschreven. Wanneer koper metaaldeeltjes of koperoxide uitlogen in zuurstofhoudend water komt koper het meest voor in de vorm van koper ionen. Op de romp van het vaartuig waar het koper vrijkomt, is het koper ion zowel geconcentreerd als biologisch aanwezig en domineert het hiermee het biologisch proces van aangroei organismen die onder normale omstandigheden het koper als voedingsstof gebruiken of overtollige koper zouden uitscheiden. Echter, deze geconcentreerde koper ionen zullen, na het afweren van organismen, zich onderling verbinden en verdund worden zodra ze van de romp verwijderd raken. Door de manier waarop het werkt zullen organismen veilig kunnen bestaan in de directe nabijheid van vaartuigen met koperhoudende antifoulings zoals op kademuren, meerpalen en pieren.